Merkez Bankası (TCMB) eski baş ekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Hakan Kara, kur muhafazalı mevduatın (KKM) Ponzi sistemine benzeterek “saadet zinciri”ne dönüştüğünü söz etti. KKM için “KKM, patlamaması için her seferinde daha büyük ödünler verilmesi gereken bir bombaya dönüştü” sözünü kullanan Kara, ekonomiyi temmuz ayınnda bekleyen tehlikeyi de anlattı.
Hakan Kara’nın paylaşımları şöyle
– İlerde geriye dönüp baktığımızda şaşırmamak için Ponzi (saadet zinciri) kavramını anlamakta yarar var. Charles Ponzi 1920’de keşfettiği sistemle binlerce yatırımcıyı posta pullarıyla kâr elde ettiğine inandırmış lakin geride bir paha üretimi olmadığı için sistem çökmüştür.
– Ponzi sisteminde evvel herkes memnundur, ancak vakit içinde saadet zincirinin sürdürülemeyeceği anlaşılınca daha büyük riskler alınır, büyük ödünler verilir; tahribat büyür ve sonunda sistem çöker. İçerde kalan yatırımcının canı üzücü halde yanar.
– Bizdeki KKM de bir ponzi olarak tarihe geçmeye aday. Devlet evvel kendi parasının faizini yanlış belirleyerek itibarsızlaştırıyor, sonra da vatandaşa diyor ki TL’yi tutmak istemiyorsanız riskini ben alıyorum, yani kur müdafaası sağlıyorum.
– KKM bir ponziye benziyor zira ortada bir paha olmadığı halde, evvel herkes kendini süreksiz olarak keyifli hissediyor. Mesela KKM birinci çıktığında Bankalar memnundu. Kurdaki kanama durdu, fonlama maliyetleri düştü. Bankalar önemli karlar yazdılar.
– Merkez Bankası memnundu, bankalardan döviz dönüşümlü KKM’yi satın aldığı için döviz konumundaki bozulmayı sınırlayabildi, kuru tutabildi. Hazine de memnundu, fazla faiz ödemeden borçlanabildi.
– Mevduat sahipleri de memnundu. Hem mevduatlarına kur müdafaası sağladılar hem de periyot dönem dolar cinsinden uygun faiz aldılar.
– Lakin her ponzide olduğu üzere vakit içinde bu sistem de tıkanma işaretleri gösterdi.
– Bir müddet sonra kurdaki yükselişin KKM’nin kamuya maliyetini artıracağı anlaşılınca kuru tutmak için TCMB rezervleri harcanmaya başlandı. Kamu artık çok da memnun değildi. Çarkın dönebilmesi için bankalara hazine tahvili tutma yükümlülüğü getirildi.
– Bir sonraki kademede sistemin ömrünün uzatılması için mecburen KKM faizleri hür bırakıldı, maliyetli yapılandırılmış eserlere müsaade verildi. Ancak bankaların döviz varlıklarının bir kısmı (swap) TCMB tarafından satın alındığı için bankaların likit varlıkları azalıyordu.
– Ayrıyeten KKM’nin sürdürülmesi için getirilen tahvil yükümlülüğü nedeniyle bankalar TL mevduat faizlerini de artırmak zorunda kaldılar. Kısacası KKM’nin bankalara maliyet giderek artmaya başladı. Artık herkes memnun değildi.
– Bir sonraki evrede bankaların ponziyi sürdürmeleri için sopalar güçlendirildi. Tahvil tutma mecburiliği sıkılaştırıldı, çıta her seferinde üst çekildi. KKM ponzisini sürdürmek için atılan finansal mühendislik adımları da “makroihtiyati” ve “liralaşma” diye sunuldu.
– Gelinen noktada KKM’deki mevduatlar 120 milyar dolara çıktı. Temmuz’dan sonra her hafta yaklaşık 8-10 milyar dolar geri dönüş olacak. Devasa bir potansiyel döviz talebi…
– Özetle KKM, patlamaması için her seferinde daha büyük ödünler verilmesi gereken bir bombaya dönüştü. Üstelik daima büyüyerek potansiyel tahribatı artıyor. Bir nevi ponzi.. Farkı devletin bu yükü üstlenmeyi baştan taahhüt etmesi lakin ne vakte kadar yüklenebileceği meçhul.
– KKM isimli saadet zincirinin sonuna gerçek yaklaşılıyor. Bu saatli bombanın evvel büyümesinin durdurulması, sonra da denetimli bir formda etkisiz hale getirilmesi gerekiyor. Bu yapıda ısrar edilirse sonu güzel bitmeyecek. Uyarması bizden… (HABER MERKEZİ)