Şirin Bayık
Maraş merkezli sarsıntıların akabinde alanda etkin olarak çalışan Bayan Vakti Derneği gönüllüleri, 11 vilayette oluşan aksilikler, hak ihlalleri ve tahlil tekliflerinin yer aldığı bir rapor hazırladı.
Tespitlerin yanı sıra tekliflerde de bulunan raporda, “Depremin etkilediği vilayetlere kritik saatlerde yapılması gereken acil müdahale ve kriz idaresinin yapılmaması ve yardımların ulaştırılmaması bu felaketin çok yüksek mevt ve yıkım oranlarıyla sonuçlanmasına neden olmuştur lakin asıl sorun, sarsıntı sonrası eksikliklerle birlikte zelzele öncesi tedbirsizliğin getirdiği sonuçlardır” tespiti yer aldı.
‘ORGANİZASYONLAR PROBLEMLİYDİ’
Temel haklardan biri olan yaşama hakkının değersiz görüldüğünün vurgulandığı raporda, zelzelenin zati dezavantajlı durumda olan bayan ve çocukları daha fazla etkilediği belirtildi. Raporda, “Kriz devirlerinde toplumun dezavantajlı kümelerinin durumunun daha kötüleştiğini bilmekle birlikle bu afet yaşandıktan sonra da çadır dağıtımı, yemek ve başka takviye tertiplerinin sorunlu olduğunu gördük” denildi.
Raporda, “Şiddet nedeniyle şikayetçi olan bayanların, hali hazırda devam eden evraklarının muhafaza kararlarına ait risk tahlili yapılmalıdır” önerisi de yer aldı. Bir öteki teklifler şunlar oldu: “Bu risk tahlili tarafların ikisinin de hayatta olması durumunda bayanın şiddetten korunması için öncelikle şiddet uygulayandan başka bir yerde barınma imkanının oluşturulması, gerekirse yakın vilayetlere sevki sağlanmalıdır. Ayrıyeten şiddete maruz kalmış ya da kalan bayanlar için afetin yaşandığı tüm kentlerde Şiddet Tedbire ve İzleme Merkezi (ȘÖNİM) kriz uyumları kurulmalı ve tüm bayanların kolay ulaşabilecekleri planlamalar yapılmalı.”
‘TRAVMA İYİLEŞTİRİLME SÜRECİNDE STK’LER DAHİL EDİLMELİ’
Depremzede çocuklarla ilgili de teklifler sunuldu. “Çocuklar için gerekli özel alanları yaratılmalıdır. Bilhassa vücut ve ruh sıhhatini her an ve alanda koruyacak tedbirler çok önemlidir” denilen raporda çocukların eğitim muhtaçlığını karşılayacak sistemin kurulmasına ve yer seçiminin aileye yakın olmasına dikkat çekildi. Halkın ekonomik durumunun göz önüne alınmasının talep edildiği raporda, “En az bir yıl boyunca temel besin ile birlikte çocuk bezi, bayan pedi, yaşlı bezi dağıtımı daima yapılmalıdır. Konuşulan lisanlarda ruhsal dayanağın sağlanması ve bu takviyenin uzun bir sürece yayılması kıymetlidir. Yeniden bu lisanlarda hukuksal süreçlerin, taleplerin takibi için ağlar oluşturulmalıdır. Bayan ve çocukların yaşadıkları travmanın iyileştirilme sürecine bu alanda çalışma yürüten Sivil Toplum Örgütleri dahil edilmelidir” tabirleri yer aldı.
‘HALKA ‘MUHTAÇLIK’ DUYGUSU HİSSETTİRİLDİ’
Raporda, sarsıntı bölgesinde çalışan dernek gönüllülerinin de müşahedeleri yer aldı:
– Parklarda sistemsiz biçimde kurulan çadırların bayanların konaklamasına uygun olmadığını gördük. Bayanlar çadırlarda inançlı hissetmediklerinden ötürü geceyi çocuklarıyla birlikte ortak alanlarda kurulan ateşlerin başında geçiriyor.
-Kadınların şiddetten korunmasını sağlayacak bir teşebbüs mevcut değil. Tıpkı vakitte bu vilayetlerdeki karakollar ve adalete erişim düzenekleri da işler halde olmadığı için bayana yönelik şiddetle uğraşta müracaat usulüne ait yapılmış bir bilgilendirme de mevcut değildir.
-Deprem öncesinde boşanma evresinde olan yahut müdafaa kararı aldırmış, 6284 sayılı kanundaki önlemlere başvurmuş bayanlar takip edilmiyor; hasebiyle nasıl korundukları belirli değil. Bu bakımdan bölgede bayana yönelik şiddet hadiselerinin takibine ait tahlil sistemlerinin olmaması ilerleyen süreçte şiddetin artmasını tetikleyecektir.
-Kaçırılan ve tekrar sarsıntıdan sağ kurtulan çocukların ailelerine ulaştırılmaması, halkın tedirginliğini daha da arttırarak zati inançsız bir ortamın inanç sorununu daha da derinleştirmiştir.
-Gönüllülük temeliyle giden grupların çalışmalarına onay verilmemesi, mevcut çalışmalara dahil edilmemesi toplumsal bir güvensizliğe ve çaresizlik hissinin hissedilmesine neden olmuştur.
-Kadın ve çocuklar toplumsal baskıdan kaynaklı kendi öz gereksinimlerini lisana getirememiştir.
-Merkezlerin dışında kalan ilçeler, köylere üç gün hiçbir müdahalenin yapılmamıș ya da gecikmiş olması yıkımın daha da ağırlaşmasına neden olmuştur.
-Yıkımın şokunu şimdi atlatamayan yurttaşlara ‘muhtaçlık’ duygusu hissettirilmiştir.
-Binalar engelli bireylerin gereksinimlerine nazaran tasarlanmamıș olup bu eksiklikten kaynaklı birçok engelli birey binaları terk edememiş ve hayatını kaybetmiştir.
-Haberleşme ve dayanışma için çok değerli bir araç olan toplumsal medyaya engellemeler getirilmiştir.
-Yıkım alanlarında güvenliğin sağlanamaması ve birtakım şiddet, hatta azap imgelerinin yayınlanması yaşanılan travmayı daha da artırmıştır.
-Afetin yaşandığı vilayetlerin çoğunluğunda Kürtçe anadildir lakin arama kurtarma çalışmalarında anadil hassasiyeti gözetilmemiştir.
-Yaralı kurtarılan ancak sonrasında ulaşılamayan, nerede olduğu bilinmeyen çocuklar ve bayanlar ile ilgili resmi bir açıklama yapılmamıştır.
-Göçmenler üzerinden yürütülen nefret telaffuzlarından ötürü yıllar evvel savaştan dolayı ülkelerini terk etmek zorunda kalan insanlara yine bir travma yaşatılmıştır ve bu süreçte göçmenler için inançlı ortamlar inşa edilmemiştir.