Kristos Pantepoptes Kilisesi olarak 1059’da inşa edilen ve Sadrazam Koca Mustafa Paşa tarafından mescide dönüştürülen yapıda, Bizans mimarisine ilişkin çini, mermer ve sütunların yanı sıra cehennem tasvirlerinin yer aldığı freskler keşfedildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğünce Atik Mustafa Paşa Camii’nde süren onarım çalışmalarında birçok tasvir ve bulguya rastlandı.
Yerli ve yabancı turistlerin ziyaret noktaları ortasında yer alan cami, Sahabe Cabir bin Abdullah’ın makamının olması sebebiyle halk ortasında Hazreti Cabir Cami ismiyle da biliniyordu.
Kristos Pantepoptes Kilisesi olarak 1059’da inşa edilen ve Sadrazam Koca Mustafa Paşa tarafından mescide dönüştürülen yapının onarım sürecinde, Bizans mimarisine ilişkin çini, mermer ve sütunların yanı sıra cehennem tasvirlerinin yer aldığı freskler keşfedildi.
.
“KÜLTÜR TARİHİ AÇISINDA ÇOK ÖNEMLİ”
Sanat tarihçisi Hayri Fehmi Yılmaz, yapıdaki onarım çalışmasının 2021’de başladığını belirterek, “Hiç elbet yapının birçok evresi ve katmanı olduğunu biliyorduk. Hem Bizans hem de Osmanlı devranında çok büyük itinayla korunduğunu biliyoruz. Birinci kere birçok datayı bu onarım çalışmaları sürecinde elde ettik.” dedi.
Yapının içi, bir metre kadar toprakla doldurulduğu için o katmanda hafriyat yapıldığına vurgu yapan Yılmaz, bu sayede Bizans bölümünün özgün kotuna inildiğini ve tabanda güçlü bir döşeme mozaiğiyle karşılaşıldığını söyledi.
Yılmaz, Bizans zamanı bezemesiyle ilgili çok fazla bilgi veren yapıya ait, şunları kaydetti:
“Bir kez anladık ki renkli mermer levhalar yapıda kullanılıyormuş. Bunlar daha sonraki evrede fakat Bizans periyodunda yapıdan sökülerek çıkarılmış. Bu bilgi birinci sefer elde edildiği için çok kıymetlidir. O sökülen mermer levhaların yerine mermer taklidi freskolar yapılmış. Kimi yerlerde de dini bahisli tasvirler hazırlanmış. Tasvirler bilhassa batı cephesinde çok dikkat cazip, bunlar muhtemelen bir cehennem tasviri. Zati Bizans kiliselerinde iç yerde bu türlü bir tasvir hazırlamak adettir. Kıyametin kopmasının akabinde cennet ve cehennem ehlinin halini tasvir eden sahneler bulunuyor. Burada bir kısım korunabilmiş. Orada da birtakım büyük günahların tasvirleri gösteriliyor. Bunlar başkalarına nazaran mütevazı örnekler. Teknik açıdan tahminen daha zayıf lakin İstanbul’un kültür tarihi açısından elbet çok kıymetli ve İstanbul’da birinci kere ortaya çıkıyor.”
Bulguların sanat tarihi araştırmalarına çok büyük katkısı olacağını aktaran Yılmaz, onarımın tamamlanmasıyla ortaya çıkarılan yapıtların yere yapılacak cam döşeme sistemiyle sergilenebileceğini kelamlarına ekledi.
.
“DERİN ÇATLAKLAR GÖRDÜK”
Restoratör Hüseyin Baş da hafriyattan freskler çıktığında işe dahil olduklarına işaret ederek, “Belgeleme evresinden sonra paklık ve muhafaza çalışmalarına başladık. Paklık basamağından sonra desenler ve renkler daha güzel meydana çıktı. Bunları yaparken özgün doku ve boyayı koruduk.” diye konuştu.
Freskli sıvaların ana taşıyıcı duvardan ayrılan kısımlarına de süreç yapıldığını söyleyen Baş, onarım çalışmalarının hassasiyet ve ihtimam gerektirdiğini, bütün çalışmaların mevcut sıvayı korumak ve geleceğe aktarmak için yapıldığının altını çizdi.
.
İnşaat Yüksek Mühendisi Alper Koyutürk ise Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesinde restore edilen yapının statiğini güçlendirmek maksadıyla da çalışma yapıldığını tabir ederek, şu bilgileri verdi:
“Restorasyona son yıllarda yapılan çimentolu sıvaların sökümüyle başladık. Yapının vücut duvarlarında ve kubbelerinde çok derin çatlaklar olduğunu gördük. Bilim surasıyla yaptığımız istişareler sonucunda, yapının mevcut haliyle muhtemel İstanbul sarsıntısında çok büyük hasarlar alacağını ve yıkılacağını tespit ettik. Bu sebeple statik teklifler tablosu oluşturarak vücut duvarları ve kubbelere hidrolik kireç harçlı enjeksiyon imalatı yapacağız. Bu süreçle taşıma kapasitesi artacak. Dört vücut duvarına da paslanmaz gergi sistemi yapacağız.”
Vakıflar Genel Müdürlüğü İstanbul Bölge Müdürlüğünce yürütülen onarım çalışmaları kapsamlı bir formda devam ediyor. AA