Birçok insanın da tıpkı durumda olduğunu düşünüyorum, birinci hüzün şokunun akabinde boş boş olanları seyrederken, anlamlandırmaya çalışırken yakalıyorum kendimi, “Bu gerçek mi?” diye.
Küçükken okulda Japonya’nın sarsıntı bölgesi olduğunu öğrendiğimizde çok üzülmüştük Japon halkı için tahminen de acımıştık onlara o denli bir bölgede yaşamak durumunda kaldıklarından ötürü.
Şimdi merak ediyorum; “Acaba kim acınacak durumda?”
Bulunduğu coğrafyaya ahenk sağlamayı becererek çok daha güç şartlarda insanca nasıl yaşayacağını bilen bir toplum mu? Yoksa insan hayatını hiçe sayarak, akılcı kanıdan, bilimden uzak davranan, kısa günün kârı mantığıyla hareket eden bir toplum mu?
Önce Japonlar’ın zelzele geçmişlerine bakmak lazım diye düşünüyorum.
1923 Kanto Zelzelesi veya Büyük Kanto Depremi, 1 Eylül saat 11:58 de meydana gelen zelzele 4 dakika sürmüştür. 7.9 Richter ölçeğinde, tarihteki en yıkıcı sarsıntılardan biridir. 100.000 ile 140.000 kişi ortasında varsayımı meyyit olduğu söylenmiştir. Japonya’nın en büyük adası Honşu üzerinde bulunan Kantō bölgesinin neredeyse tamamının yerleşim alanları kullanılmaz duruma gelmiştir. Zelzele sonrasında, Tokyo harap olmuş, 1930’lara kadar Osaka’nın nüfusunu ikiye katlayan, ağır bir iç göç yaşanmıştır.
1995 Büyük Hanşin Depremi, 17 Ocak tarihinde Japonya’nın batısındaki ağır nüfuslu Kansai Bölgesi’nin Kobe kentini vurmuş Richter ölçeğinde 7,2 büyüklüğündeki sarsıntıdır. Zelzele anı ve sonrasında çıkan yangınlarda 1,5 milyon nüfuslu kentte meyyit sayısı 6200’leri bulmuş, Japonya iktisadına de büyük darbe indirmiştir. Son 50 yıl içinde Japonya’da meydana gelen en yıkıcı zelzele olarak kayıtlara geçmiştir. Kentin altyapı şebekesi büsbütün çökmüştür, gaz boruları patlamış, su şebekeleri kullanılmaz duruma gelmiştir ziyanı 150 milyar dolardan daha fazladır, dünyanın en kıymetli afetlerinden biridir. Japon merkez idaresinin tam 2 gün sonra yardım gönderebildigi sarsıntıdır. Bu zelzelenin akabinde Japon hükûmeti zelzelelere daha süratli yardım gönderebilmek için ulusal felaket stratejisi geliştirmiştir.
2011 Tōhoku zelzelesi ve tsunamisi, 1 Mart’ta, Pasifik Okyanusu’nda 9.0 büyüklüğünde, yaklaşık 6 dakika sürmüş ve sarsıntı birtakım bölgelerde 40.5 metreye kadar ulaşan tsunami dalgalarına neden olmuştur. Zelzele ve tsunami sonucunda 19,759 kişi hayatını kaybetmiş, 6242 kişi yaralanmış ve 2553 kişi kaybolmuştur. Zelzele ve tsunami, ülkede çok büyük maddi ziyana yol açmış, kara ve demiryolları ağır hasar görmüş, çeşitli yerlerde yangınlar çıkmış ve bir baraj yıkılarak bölgenin sular altında kalmasına neden olmuştur.
2016 Fukuşima sarsıntısı, Merkez üssü Fukuşima açıkları olan sarsıntının büyüklüğü 7.4. ve zelzelede yalnızca 12 kişi yaralanmıştır.
2022 Fukuşima sarsıntısı, 16 Mart tarihinde Japonya’nın doğusunda yeniden Fukuşima açıklarında 7.3 büyüklüğünde gerçekleşmiş bir zelzeledir. Ölen ya da yaralanan olmamıştır.
Görünen o ki Japonlar, tecrübelerden ders çıkararak, teknolojinin de ilerlemesiyle doğal afetlerle nasıl başa çıkabilecekleri istikamette çalışmalar üzerinde hassasiyet göstermişler ve günümüzde yaşanan bizim epeyce büyük dediğimiz ve bizde yaşandığında nitekim de sonuçları çok ağır olan tablolarla artık karşılaşmıyorlar.
Peki biz neden hâlâ bu acıları tekrar tekrar yaşıyoruz?
O vakit Türkiye’nin de sarsıntı geçmişine bakmak gerekir.
1509 Konstantiniyye depremi yahut 1509 Büyük İstanbul depremi, 10 Eylül tarihinde merkez üssü Marmara Denizi’nin kuzeydoğusu olan, 7.2 büyüklüğünde meydana gelmiş. 4000 ila 13000 ortasında kişi hayatını kaybetmiş, 10000’den fazla kişi yaralanmış, yaklaşık 1070 hane yıkılmış ve binlerce yapı ağır hasar almış. Ayrıyeten zelzelenin akabinde oluşan ve yüksekliği birtakım yerlerde 6 metreyi aşan tsunami dalgaları kentin surlarını aşarak güzergahı üzerindeki semtlere ağır hasar vermiş. En büyük yıkımın İstanbul’da olduğu zelzelenin tesiri Bolu’dan Edirne’ye kadar hissedildiği için halk ortasında ‘Küçük Kıyamet’ (Kıyamet-i Suğra) olarak isimlendirilmiş ve son 500 yıl içinde Marmara bölgesinde gerçekleşmiş olan en büyük ve en yıkıcı sarsıntılardan birisi olarak kayıtlara geçmiştir.
1668 Kuzey Anadolu Sarsıntısı, 17 Ağustos tarihinde Kuzey Anadolu’da oluşan 8 Richter ölçeğinde bir sarsıntı. Dünya’nın büyük zelzeleleri ortasında sayılan bu sarsıntı, Anadolu coğrafyasında kaydedilen en büyük sarsıntı olarak tarihe geçmiştir. En batıda Bolu’dan en doğuda Erzincan’a kadar geniş çapta hasara neden olmuş ve yaklaşık 8.000 vefatla sonuçlanmıştır. Bu sarsıntı Türkiye’de kaydedilen en güçlü sarsıntıdır.
1766 İstanbul sarsıntısı, Marmara Denizi’nin doğusunda 22 Mayıs Perşembe sabahı olmuş büyük bir sarsıntıdır. Sarsıntı İzmit’ten Tekirdağ’a kadar uzanan geniş bir alanda tesirli olmuştur. Tsunami yaratmış, bu alanda kıymetli hasarlar meydana gelmiştir. 4.000’den fazla kişi ölmüştür.
1939 Erzincan zelzelesi, 27 Aralık’ta 7,9 şiddetinde gerçekleşmiş, 50 saniye sürmüştür. 32.968 kişi vefat etmiş, 100 binden fazla kişi yaralanmış, 116.720 bina büsbütün yıkılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde kaydedilen en büyük ikinci sarsıntı olarak kayıtlara geçmiştir.
1999 Gölcük Sarsıntısı, İzmit Zelzelesi, Marmara Sarsıntısı yahut 17 Ağustos 1999 sarsıntısı, Mahallî saatle 03.02’de meydana gelen Kocaeli/Gölcük merkezli zelzeledir. Aletsel büyüklüğü 7,6 ölçülen zelzele, büyük çapta can ve mal kaybına neden olmuştur. Resmî raporlara nazaran 17.480 vefat, 23.781 yaralanma olmuş, 505 kişi sakat kalmış, 285.211 mesken, 42.902 iş yeri hasar görmüştür. 2010 yılında yayımlanan Meclis araştırması raporuna nazaran 18.373 kişinin öldüğü 48 bin 901 kişinin ise yaralandığı kayıtlara geçmiştir.
VE SON OLARAK (Umarım son olur)
2023 Kahramanmaraş depremleri, 6 Şubat tarihinde 9 saat ortayla gerçekleşen, merkez üsleri sırasıyla Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 7,7 ve 7,6 büyüklüklerindeki iki sarsıntıdır. Zelzeleler sonucunda Türkiye’de en az 36.187, Suriye’de ise en az 5.801 kişi öldüğü söylenmekle birlikte bu sayının şu günlerde artacağı alenidir. 108.068 Türkiye’de olmak üzere toplamda 120 binden fazla kişi yaralandığı söylenmekle bir arada bu sayılar son sayılar değildir. Sarsıntıların akabinde büyüklüğü 6,7 Mw ’e kadar varan en az 4.323 artçı sarsıntı gerçekleşti ve devam etmektedir.
Yukarıda sıralanmamış daha bir sürü zelzele yaşamış bu millet.
Sizce Japonlar ile Türkler ortasındaki fark nedir?
Toplumsal hafıza sorunu mu?
İnsana yeteri kadar kıymet verilmemesi mi?
Japon zelzele mühendisi Prof. Dr. Kohju Ikago, Batuhan Sarıcan ile yaptığı bir söyleşide “Büyük sarsıntılar, Japon halkını binaları sarsıntıya sağlam hale getirme muhtaçlığı konusunda bilinçlendirdi.” demiş.
Yaşanan bu denli sarsıntılar Türk halkını niçin bilinçlendirmiyor?
Peki bizler birer birey olarak ne yaptık bugüne kadar?
Evlerimizi satın alırken ya da kiralarken zelzele yönetmeliğine uygunluğuna baktık mı mesela?
Bir zelzele eğitimi aldık mı? Sarsıntıda neler yapmamız gerektiğini biliyor muyuz? Bir zelzele çantamız var mı en azından?
Bizim için insan hayatı, hatta kendi hayatımız ne kadar kıymetli?
Çok mu güç bir insanın evvel insan demesi?
Hatice Ertan